SAĞ VE SOL SÖZCÜKLERİ ÜZERİNE - 23.02.2013 Dr. Hasan Şahin KIZILCIK
Bağıl yönü belirten sağ ve sol sözcüklerinin kökenini biliyor musunuz?
Sağ sözcüğü; sağ olmak, sağlıklı olmak, yaşıyor olmak anlamına gelen ad soylu "sağ" sözcüğünden gelmektedir. yalnızca Oğuz Türkçesinde görülür. Özbek, Kazak, Kırgız, Uygur Türkçeleri gibi diğer Türkçelerde sağ yerine "oñ" kullanılmaktadır. Sağ sözcüğünün kullanılmasında, sağ yönün İslam inancında değerli olması ve bu yüzden yaşamla simgelenmesi, "uğurlu yan" olarak görülmesinin etkisi olabilir. Ancak en olası neden, insanların çoğunun sağ elinin daha güçlü olması, daha sağlıklı olan yanın sağ yan olduğu düşüncesini oluşturması olabilir. Bu nedenle o yana sağlıklı yan anlamında "sağ" denmiş olabilir.
Sol sözcüğü; soluk, solgun, bitkin, ölü anlamlarına gelen "sol-" eyleminin adlaşmasıyla oluşmuştur. Diğer Türkçelerde de aynı biçimdedir. Sol sözcüğünün "ters" anlamı da bulunmaktadır. Bu nedenle sol ellilere (solak), "ters elli" de denmektedir. İnsanların çoğunun sol elinin diğerine göre zayıf oluşu, onun soluk, solgun, güçsüz ve ters olarak algılanmasına neden olmuştur. Bu nedenle sol sözcüğünün ölümle ve solgun olmakla özdeşleştirilmesi olasıdır.
Eski Türk inancında sağ ve sol yön olarak eşit değere iye idi. Sağın sola, solun da sağa üstünlüğü yoktu. Tıpkı yaşamla ölümün değerinin eşit olması gibi...
İngilizcede de benzer bir mantıkla sağ yerine "doğru" anlamına da gelen "right" sözcüğü kullanılmıştır. Farsçada da sağ için "rast" denir. Bu da doğru demektir. Birçok dilde bu konuda benzer bir anlayış vardır.
Dipçe: Burada yalnızca bağıl yön adları olan sağ ve sol irdelenmiştir. Herhangi bir yönetkesel (siyasi) bir anlama bakılmamıştır.
Diğer Yazılar
|