ÖZLEŞMEYLE DALGA GEÇENLER - 09.08.2015 Dr. Hasan Şahin KIZILCIK
Dilimize girmiş yabancı bir sözcüğün dilimizdeki Türkçe karşılığı verildiğinde, hemen o sözcüğün içinde olduğu bir deyim veya atasözü bulunup, sözcüğü değiştirerek "Bakın yakışmadı." diyen bir kesim var. Örneğin "kafa" yerine "baş" diyoruz. Karşımıza "Kafa bulmak yerine baş bulmak mı diyeceğiz?" diyenler çıkıyor. Bunları anlamak olanaksız. Dalga geçmek için kendilerini küçük düşürüyorlar. Çünkü deyimler ve atasözleri içindeki sözcükler değiştirilmez, kalıptır. Bunlardan örnek vermek saçmadır, yanlıştır. Deyimler, zaten gerçek anlamının ötesinde anlam taşır. Bu sözcükler, sürev içinde toplumca yavaş yavaş, kullanıla kullanıla değiştirilebilirler ancak. Örneğin deyimler sözlüğünde geçen "laftan anlamamak" deyimine ek olarak "sözden anlamamak" deyimi de sürev içinde oluşmuştur ve seçimli olarak ortaya çıkmıştır. Süreç, birinin diğerine baskın gelmesiyle ilerleyebilir. O yüzden bize bu tür gülünç örneklerle gelmeyin.
Bir diğeri de hiç anlamı düşünmeden usuna gelen ilk örnekle ortaya çıkan kişiler... Bunlar dalga geçiyor çoğunlukla. Örneğin; "Hile (Ar.)" sözcüğü için "Aldatı, Al, Oyun (Tr.)" karşılıkları verildiğinde, "Oyun yapimcisi hile yapimcisi oluyor o zaman." denebiliyor. Siz kuracağınız tümcelerde ve öbeklerde anlama göre en uygun karşılığı seçin. Ancak eş sesli veya başka anlama gelen karşılıkları arayıp bulmak için özen gösterenler var ki, anlamak olanaksız. Bu örnekteki gibi, hile sözcüğünün oyun anlamının olması, oyunun da hile demek olması anlamına gelmez her zaman. Bu iş, basit bir matematiksel eşitlik biçiminde işlemez. Düşünün ve anlamına bakın.
Bir üçüncü tür de, yabancı bir sözcüğün Türkçesi verildiğinde "Bu sözcüğü kullanan mı var?" diyenler. Yalnzıca günlük yaşamda kullanılan birkaç yüz sözcük için özleşme yapmak üzere girişilmez. Her alandaki sözcüklerle uğraşılmalıdır. Eğer bir kişi bu sözcüğü daha önce görmemişse, o konuda yeterince okumamış olduğu içindir. O konunun uzmanı veya o konuda okuyan kişiler, o sözcüğü bilir. Dil, herkesin bildiği sözcüklerden oluşmaz. Bir kişinin sözcük dağarcığı, Türkçenin sözvarlığından her durumda daha küçüktür.
Diğer Yazılar
|